ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ 50 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದ್ದು, ಶಿಶು ಮತ್ತು ತಾಯಂದಿರ ಮರಣದಲ್ಲಿ ತೀವ್ರ ಕುಸಿತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.
2023 ರ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸರ್ಕಾರಿ ಅಂಕಿಅಂಶಗಳ ಪ್ರಕಾರ, ಭಾರತದ ಜನನ ಮತ್ತು ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣವು ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದಿನ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಸುಮಾರು ಅರ್ಧದಷ್ಟು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿದೆ, ಇದು ದೇಶಾದ್ಯಂತ ಆರೋಗ್ಯ ರಕ್ಷಣೆ, ಕುಟುಂಬ ಯೋಜನೆ ಮತ್ತು ಸಾಮಾಜಿಕ ಯೋಗಕ್ಷೇಮದಲ್ಲಿ ಬಲವಾದ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಇತ್ತೀಚಿನ ಮಾಹಿತಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕಳೆದ ಕೆಲವು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಜನನ, ಮರಣ ಮತ್ತು ಶಿಶು ಮರಣ ದರಗಳು ಸ್ಥಿರವಾದ ಕುಸಿತವನ್ನು ತೋರಿಸಿವೆ. ಜನನ ದರದಲ್ಲಿನ ಕುಸಿತ ಜನನ ದರ (ಪ್ರತಿ ಸಾವಿರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಜೀವಂತ ಜನನಗಳು) 2013 ರಲ್ಲಿ 21.4 ರಿಂದ 2023 ರಲ್ಲಿ 18.4 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಒಟ್ಟಾರೆಯಾಗಿ, ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಜನನ ದರವು ಕಳೆದ ಐದು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ 1971 ರಲ್ಲಿ 36.9 ರಿಂದ 2023 ರಲ್ಲಿ 18.4 ಕ್ಕೆ ತೀವ್ರವಾಗಿ ಕುಸಿದಿದೆ ಎಂದು ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ – 18.5 ರಷ್ಟು ಕುಸಿತ.
ಜನನ ದರವು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರತಿ 1,000 ಜನರಿಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಜೀವಂತವಾಗಿ ಜನಿಸುವ ಶಿಶುಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯು ಎಷ್ಟು ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಇದು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಜನನ ದರಗಳು ಹೆಚ್ಚಿರುವ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಅದೇ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಇದು 22.9 ರಿಂದ 20.3 ಕ್ಕೆ ಇಳಿಕೆಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ಡೇಟಾ ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ, ಇದು 17.3 ರಿಂದ 14.9 ಕ್ಕೆ ತೀವ್ರ ಕುಸಿತವನ್ನು ಕಂಡಿದೆ. ಡೇಟಾವು ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಸಮಾನತೆಗಳನ್ನು ಸಹ ಎತ್ತಿ ತೋರಿಸಿದೆ: ಬಿಹಾರವು 2023 ರಲ್ಲಿ 25.8 ರ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಜನನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ವರದಿ ಮಾಡಿದೆ, ಆದರೆ ಅಂಡಮಾನ್ ಮತ್ತು ನಿಕೋಬಾರ್ ದ್ವೀಪಗಳು 10.1 ರ ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಜನನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ದಾಖಲಿಸಿವೆ.
ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ ಇಳಿಕೆ ಸಾವಿನ ಪ್ರಮಾಣ (ಪ್ರತಿ ಸಾವಿರ ಜನಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಸಾವುಗಳು) ಸಹ ಇಳಿಮುಖ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮುಂದುವರೆಸಿತು, 2013 ರಲ್ಲಿ 7.0 ರಿಂದ 2023 ರಲ್ಲಿ 6.4 ಕ್ಕೆ ಇಳಿದಿದೆ. ಸಾವಿನ ಪ್ರಮಾಣವು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯ ಪ್ರತಿ 1,000 ಜನರಿಗೆ ಒಂದು ವರ್ಷದಲ್ಲಿ ಸಾಯುವ ಜನರ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಒಟ್ಟಾರೆ ಮರಣ ಪ್ರಮಾಣ, ಜೀವಿತಾವಧಿ ಮತ್ತು ಆರೋಗ್ಯ ಸ್ಥಿತಿಗಳ ಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 6.8 ಸಾವಿನ ಪ್ರಮಾಣ ವರದಿಯಾಗಿದೆ, ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ 5.7. ಆದಾಗ್ಯೂ, ರಾಜ್ಯಗಳ ನಡುವಿನ ಅಂತರವು ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಉಳಿದಿದೆ. ಛತ್ತೀಸ್ಗಢದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಧಿಕ ಸಾವಿನ ಪ್ರಮಾಣ 8.3 ರಷ್ಟಿದ್ದರೆ, ಚಂಡೀಗಢದಲ್ಲಿ ಕನಿಷ್ಠ 4.0 ರಷ್ಟಿದೆ.