ದೆಹಲಿಯ ಐಕಾನಿಕ್ ‘ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್’ ಮಾಲೀಕರು ಯಾರು? ಅಲ್ಲಿನ ಅಂಗಡಿಗಳ ಬಾಡಿಗೆ ಏಕೆ ಇಂದಿಗೂ ಇಷ್ಟೊಂದು ಕಡಿಮೆ ಇದೆ?

ನವದೆಹಲಿ:ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ (CP) ಅನ್ನು ದೆಹಲಿಯ ಹೃದಯ ಎಂದು ಬಣ್ಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅದರ ಭವ್ಯವಾದ ಬಿಳಿ ಕಟ್ಟಡಗಳು, ವೃತ್ತಾಕಾರದ ವಿನ್ಯಾಸ ಮತ್ತು ಗಲಭೆಯ ಕಾರಿಡಾರ್‌ಗಳು ಇದನ್ನು ಭಾರತದ ಅತ್ಯಂತ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಹೆಗ್ಗುರುತುಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿವೆ. ಆದರೆ ಇಲ್ಲಿರುವ ದುಬಾರಿ ಅಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕೋಟಿಗಟ್ಟಲೆ ಬಾಡಿಗೆಯ ಹಿಂದಿನ ವಾಸ್ತವ ಏನು? ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್‌ನ ನಿಜವಾದ ಮಾಲೀಕರು ಯಾರು ಮತ್ತು ಈ ಬಹುಮೂಲ್ಯ ಆಸ್ತಿಗಳಿಂದ ಬಾಡಿಗೆ ಯಾರಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಹಲವರನ್ನು ಗೊಂದಲಗೊಳಿಸುತ್ತದೆ.

ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್‌ನ ಮಾಲೀಕತ್ವ ಯಾರಿಗೆ ಸೇರಿದೆ?

ಜನಪ್ರಿಯ ನಂಬಿಕೆಗೆ ವಿರುದ್ಧವಾಗಿ, ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್‌ಗೆ ಯಾವುದೇ ಒಬ್ಬ ಮಾಲೀಕರಿಲ್ಲ. ಬದಲಿಗೆ, ಅದರ ಮಾಲೀಕತ್ವವು ಅನೇಕ ಸ್ತರಗಳಲ್ಲಿ ವಿಭಜನೆಯಾಗಿದೆ:

• ಭೂಮಿಯ ಮಾಲೀಕತ್ವ: ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ ಇರುವ ಜಮೀನು ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ (Government of India) ಒಡೆತನದಲ್ಲಿದೆ. ಸರ್ಕಾರವು ಇಡೀ ಪ್ರದೇಶದ ಪ್ರಾಥಮಿಕ ರಕ್ಷಕನಾಗಿದೆ.
• ಕಟ್ಟಡಗಳ ಮಾಲೀಕತ್ವ: ಬ್ಲಾಕ್ ಎ (A) ನಿಂದ ಎನ್ (N) ವರೆಗಿನ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕಟ್ಟಡವು ಹಲವಾರು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ಅಂಗಡಿಗಳು ಮತ್ತು ಕಚೇರಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಈ ಕಟ್ಟಡಗಳನ್ನು ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ಮತ್ತು ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಗುತ್ತಿಗೆಗೆ (Lease) ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು. ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ, ಅದೇ ಕುಟುಂಬಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಆ ಗುತ್ತಿಗೆಗಳನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಕೆಲವು ಕುಟುಂಬಗಳು ಅನೇಕ ಅಂಗಡಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದರೆ, ಇತಿಹಾಸದ ದಾಖಲೆಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಕೆಲವರು ಒಮ್ಮೆ CP ಯಲ್ಲಿ 50 ರಷ್ಟು ಘಟಕಗಳನ್ನು ನಿಯಂತ್ರಿಸಿದ್ದರು.

ಕೆಲವು ಅಂಗಡಿಗಳ ಬಾಡಿಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಕಡಿಮೆ ಏಕೆ?

ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ನಂತರ, ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ ಪ್ರಮುಖ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದೆ. ಆದರೆ ಬಾಡಿಗೆ ವಿಷಯಕ್ಕೆ ಬಂದಾಗ, CP ಯ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಗವು ಇಂದಿಗೂ ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಕಾನೂನಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟಿದೆ.

• ಹಳೆಯ ದೆಹಲಿ ಬಾಡಿಗೆ ನಿಯಂತ್ರಣ ಕಾಯಿದೆ (Old Delhi Rent Control Act): ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಗುತ್ತಿಗೆ ನೀಡಲಾದ ಆಸ್ತಿಗಳಿಗೆ, ಈ ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಮೂಲ ಬಾಡಿಗೆಯ ಮೇಲೆ ವಾರ್ಷಿಕವಾಗಿ ಕೇವಲ ಶೇ 10 ರಷ್ಟು ಕನಿಷ್ಠ ಹೆಚ್ಚಳಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರ ಅವಕಾಶವಿತ್ತು.
• ಅಚ್ಚರಿಯ ಕಡಿಮೆ ಬಾಡಿಗೆ: ಇದರರ್ಥ, 1945 ರಲ್ಲಿ ₹50 ಕ್ಕೆ ಗುತ್ತಿಗೆ ನೀಡಿದ ಅಂಗಡಿಯು ಇಂದಿಗೂ ಕೆಲವೇ ನೂರು ಅಥವಾ ಕೆಲವು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ಪಾವತಿಸುತ್ತಿರಬಹುದು. ಈ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯು ಸುಮಾರು 70 ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬದಲಾಗದೆ ಉಳಿದಿದೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ CP ಯ ಕೆಲವು ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರೀಮಿಯಂ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿನ ಅಂಗಡಿಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಅತಿ ಕಡಿಮೆ ಬಾಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಉಳಿದಿರುವುದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.

ಇಂದಿಗೂ ಕನಾಟ್ ಪ್ಲೇಸ್ ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಮೌಲ್ಯಯುತ ವಾಣಿಜ್ಯ ಜಿಲ್ಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಇದರ ಮಾಲೀಕತ್ವದ ರಚನೆಯು ಸರ್ಕಾರಿ ಭೂಮಿ, ಖಾಸಗಿ ಗುತ್ತಿಗೆಗಳು ಮತ್ತು 1930 ಮತ್ತು 40 ರ ದಶಕದ ದೀರ್ಘಾವಧಿಯ ಗುತ್ತಿಗೆ ಒಪ್ಪಂದಗಳ ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ.